Hoe gebruik je als leider verhalen om veranderingen teweeg te brengen en resultaten te boeken? Voor het boek Raak! interviewde ik leiders en legde hun verhaal langs het Story-Kompas. Storytelling als de belangrijkste nevenfunctie van een leider. Of: hoe benut je persoonlijke verhalen in een zakelijke setting?

Interview Marcel van Es uit Raak! Benut de kracht van je persoonlijke verhaal:

Marcel van Es vindt leiderschap een evenwicht-act: als leider speel je een rol én blijf je zo dicht mogelijk bij jezelf. Want ‘echt’ zijn, is volgens Marcel cruciaal om geloofwaardig en overtuigend te zijn. Om zo te binden, boeien en beroeren. Jezelf kennen, jezelf zijn. Een leider is in de eerste plaats in staat om leiding te geven aan zichzelf.

IK-verhaal
Zelf, persoonlijk contact maken met de mensen om je heen, is cruciaal voor een leider, vindt Marcel. Dankzij zijn achtergrond, ervaring en persoonlijkheid kost het hem geen enkele moeite om contact te maken met collega’s of klanten. Van hoog tot laag. “Ik kom uit een arbeidersgezin. Mijn jongste broer en ik waren de eersten in onze hele familie die gingen studeren. Daar hebben mijn ouders hard voor gewerkt. Die achtergrond heb ik nooit verloochend. Bij ons thuis en in buurt waar ik ben opgegroeid moet je gewoon normaal doen. Ik ben wie ik ben. Direct, open en niet bang. Dat zie je ook terug in mijn leiderschapsstijl. Natuurlijk is het lastig om authentiek te blijven opereren in een corporate omgeving. Toch lukt me dat. Door continu contact te blijven zoeken, tegenspraak te organiseren en zakelijk een beetje naïef te blijven. Dat levert veel op, want doordat ik mezelf ben, geloven mensen in mij. Of ze vinden me niks natuurlijk. Maar zelfs dan hebben ze toch respect voor je. Door als leider een mens van vlees en bloed te blijven, af te gaan op mijn intuïtie en te varen op mijn kompas van authenticiteit, kan ik mensen raken en in beweging brengen.”

WIJ-verhaal
Een ‘wij-gevoel’ creëren vond Marcel nooit moeilijk, maar de manier waarop was voor hem een leerproces. “Ik weet wat ik wil en ik zet me van nature graag af tegen de gevestigde orde. Maar daardoor ontstond in het verleden ook vaak een ‘wij’ en een ‘zij’. Ik kon heel goed een ‘wij-gevoel’ creëren door een gemeenschappelijke vijand te benoemen. Dat werkt, maar het is een korte emotie en geen hoger doel.”
Die les leerde Marcel als CEO van incassobureau Intrum Justitia. “Dit incassobureau was in die tijd een relatief kleine speler. We maakten veel lawaai door ons af te zetten tegen de grote spelers in de markt. Dat paste ook bij mijn karakter: wij waren de rebel van de incassomarkt. We groeiden, maar ik merkte dat het verhaal slechts tijdelijk houdbaar was. Hoe lang kun je pubergedrag blijven vertonen als organisatie? Ik begon zelf te veranderen en wilde de negatieve ‘framing’ loslaten, een positieve draai maken en naar een doel toewerken. Dat betekende een verandering in mijn leiderschapsstijl. Waar ik voorheen mensen bond met een boodschap over wat wij niet wilden, moest ik ze nu overtuigen met een verhaal vanuit eigen kracht: over wat wij wel willen.” Zo bouwde Marcel met zijn collega’s een nieuw verhaal waarin het bedrijf haar maatschappelijke betekenis benadrukte: het incassobureau als vriend van ondernemers die op hun geld zitten te wachten.

Als CEO van Graydon ging hij door op deze weg. Hij spoorde zijn managementteam aan om alles boven tafel te krijgen en organiseerde talloze bijeenkomsten waarin hij medewerkers uitdaagde om met hun vragen, ideeën en tegenspraak te komen. Dat werkte. “De vragen en ideeën stroomden binnen. Zelfs zoveel dat het managementteam bij mij begon te klagen dat het ondoenlijk was om overal op te reageren. Maar dat vind ik onzin, alle vragen beantwoorden. Uiteindelijk blijft een klein clubje collega’s over dat blijft vragen, dat is niet irritant die hebben hart voor de zaak. Die collega’s zijn we nog meer gaan betrekken, zo creëerden we een positieve ‘wij’. Medewerkers vertellen het verhaal van je bedrijf dan uit zichzelf, bijvoorbeeld op een familieverjaardag. Het worden ambassadeurs. Met zo’n verhaal kan ik ook bij mijn familie aankomen. Normaal doen hè.”

NU-verhaal
Marcel vindt leiden een kwestie van denken en doen. Wie het goede voorbeeld geeft en iedere dag consequent doet wat hij zegt, zet mensen aan om zelf in actie te komen. Marcel: “Bij Graydon was het noodzakelijk om snel, grote veranderingen door te voeren. Het bedrijf is ruim 125 jaar oud, heeft een mooie historie, maar de strategie moest na mijn benoeming in korte tijd worden aangepast aan de eisen van deze tijd. Ik wilde dat iedereen de noodzaak van de verandering begreep en die ook letterlijk zag. We gooiden de cultuur in een keer drastisch om. We gingen voor een nieuwe identiteit en dat werd het verhaal van de 125-jarige startup: we gingen ons gedragen als een startup-bedrijf. We sloopten de muren tussen de kamers en creëerden grote, gemeenschappelijke ruimtes. De driedelige pakken gingen uit en we kwamen in spijkerbroek en op sneakers naar kantoor. Ook de kunstcollectie ging de deur uit. Die veranderingen waren niet alleen symbolisch, we voerden dit door in elk detail van de organisatie. Zo ging de website helemaal op de kop: minder cijfers en meer video’s. Door zo duidelijk en zichtbaar te veranderen, raakten collega’s binnen korte tijd overtuigd van onze nieuwe cultuur en gingen zij zich daar naar gedragen. Door het daadwerkelijk te doen, communiceer je automatisch in het nu en gaan mensen dit voorbeeldgedrag op hun eigen manier volgen. Zo wordt een verhaal direct de praktijk.”

Marcel van Es (51) is ondernemer en eigenaar van Van Es Capital. Daarvoor was hij onder meer CEO van kredietbeoordelaar Graydon en Intrum Justitia. Samen met zijn partner heeft hij drie kinderen.

Lees hier meer over het Story-Kompas en het boek Raak! over leiderschap en storytelling.